Turkse verkiezingen 2023: Alles wat je moet weten

Op 14 mei worden er in Turkije een van de meest ingrijpende verkiezingen in de recente geschiedenis gehouden. De haperende economie en het migratiebeleid staat op het spel. De problemen zijn verergerd door de recente aardbeving die tiendduizenden mensen het leven heeft gekost en dorpen en steden volledig heeft verwoest. De kiezers zullen beslissen of ze de huidige regering van president Recep Tayyip Erdoğan , die al meer dan twee decennia regeert, behouden of kiezen voor verandering. Hier is alles wat je moet weten over de Turkse verkiezingen, de politieke partijen, standpunten en de actuele onderwerpen, terwijl het land zich klaarmaakt om naar de stembus te gaan.

Op 14 mei staan er twee verkiezingen op het programma: de presidentsverkiezingen waarbij de Turken een nieuwe president kiezen en de parlementsverkiezingen waar 600 leden van het parlement gekozen worden.

Voor de presidentsverkiezingen is er een meerderheid van 50% nodig voor één kandidaat. Als dit niet gebeurd, dan zal er een tweede ronde volgen op 28 mei tussen de twee grootste presidentskandidaten.

Er kan gestemd worden van 08.00 tot 17.00. Alle politieke partijen mogen op de dag zelf geen campagne meer voeren. Rond middernacht zullen vervolgens de eerste onofficiële uitslagen worden gepubliceerd.

Traditioneel zal de winnaar van de presidentsverkiezingen de volgende ochtend de winst opeisen, als de meerderheid van de stemmen geteld zijn. Daarna zal er een overwinning speech gehouden worden.

De presidents- en parlementsverkiezingen worden elke vijf jaar gezamenlijk gehouden.

Recep Tayyip Erdoğan: de huidige president zal tijdens zijn 20-jarige bewind de zwaarste tetst ondergaan. Hij is de oprichter en leider van de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) en leid het land sinds hij premier werd in 2002. In 2014 werd hij door het parlement als president benoemd, toen nog een ceremoniële functie. Na het referendum in 2017 kreeg Turkije een presidentieel systeem en werden alle bevoegdheden van de regering overgedragen aan de gekozen president Erdoğan.

Kemal Kılıçdaroğlu: Hij is al 13 jaar de belangrijkste oppositieleider van het land en uit de peilingen blijkt dat hij dit keer een grotere kans maakt om de race voor de eerste keer te winnen. Kılıçdaroğlu is de kandidaat van de Nationale Alliantie, ook wel beter bekend als de Tafel van Zes. Daarover lees je hieronder meer. De verslechterde economische situatie van het land lijkt zijn positie te versterken. Hij krijgt echter ook veel kritiek, vanwege zijn gebrek aan politiek charisma en het dwarsbomen van politici van zijn eigen partij die gezien worden als kanshebbers om de verkiezingen te winnen.

Muharrem Ince: Hij is de leider van de rechtse, nationalistische Homeland Party en kent de presidentiële race maar al te goed. Hij zal het voor de tweede keer opnemen tegen Erdogan. Eerder deed hij al mee tijdens de laatste presidentsverkiezingen in 2018. Van oorsprong is Ince van de CHP, waar hij na veel commotie vertrok. Vervolgens richtte hij in 2021 de Homeland Party (MP) op. De oppositie heeft hem meerdere malen gevraagd om zich terug te trekken uit de race, zodat het de kansen van de oppositie vergroot. Ince is er echter van overtuigd dat hij de tweede ronde van de presidentsverkiezingen gaat halen en ook een grote kans maakt om dan vervolgens te winnen. Hij wordt vaak bekritiseerd, omdat hem wordt verweten Erdoğan in de kaart te spelen door zich niet terug te trekken.

Sinan Oğan: Hij is genomineerd door de Ancestral Alliance en was hiervoor lid van de partij van de Nationalistische Beweging (MHP). Hij verliet die partij in 2017. Tijdens deze verkiezingen is hij de enige onafhankelijke kandidaat en heeft dus geen eigen partij. Daardoor is er niet heel veel informatie bekend over hem. Wel staat vast dat hij van alle kandidaten, waarschijnlijk ideologisch de meest rechtse kandidaat is. Zijn speerpunt voor deze verkiezingen is voornamelijk de vluchtelingenproblematiek.

De parlementsverkiezingen zijn vaak een beetje gecompliceerd. Turkije is verdeeld in 87 kiesdistricten met meerdere leden die een bepaalde aantal vertegenwoordigers kiezen, afhankelijk van de omvang van de bevolking in elk kiesdistrict. In totaal zullen er 600 parlementsleden worden gekozen. Hier houdt de complicatie niet op. Sommige steden zijn traditionele bolwerken van een bepaalde partij. De bevolking hier stem altijd op een bepaalde partij, ongeacht wie de kandidaten zin. Om de kans op een zetel te vergroten, nemen sommige partijen kandidaten van andere partijen in hun kieslijst op.

Een partij kan alleen in het parlement vertegenwoordig zijn, als ze kiesdrempel van 7% gehaald is. Heeft een partij die 7% niet gehaald, dan kan het nog steeds lid worden van het parlement als ze lid is van een alliantie die de kiesdrempel wel haalt.

De People Alliance: Deze alliantie bestaat uit vier partijen: De regerende Partij voor de Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP), de partij van de Nationalistische Beweging (MHP), de Grote Eenheidspartij (BBB) en de Nieuwe Welvaartspartij (YRP).

De Nation Alliance: Dit is het belangrijkste oppositieblok bestaande uit zes partijen: de Republikeinse Volkspartij (CHP), Iyi Partı (IYI), Gelukszaligheidspartij (SP), Partij van de Toekomst (GP), de Democratische Partij (DP) en de Partij voor Democratie en Vooruitgang (DEVA).

Labour and Freedom Alliance: In theorie bestaat deze alliantie uit twee partijen: De GroenLinkse partij (YSP) en de Arbeiderspartij van Turkije (TIP). De partijlijst van van YSP bestaat achter uit kandidaten van vier verschillende partijen.

De pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP), die derde werd bij de laatste verkiezingen en momenteel grote kans maakt om verboden te worden, zal deelnemen onder de Groen Linkse Partij (YSP)

Union of Socialist Forces: Dit is de meest linkse alliantie in Turkije, bestaande uit de Linkse Partij (SOL), de Communistische Partij van Turkije (TKP) en de Communistische beweging van Turkije (TKH).

Ancestral Alliance: Bestaande uit twee partijen, de Overwinningspartij (ZP) en de Gerechtigheidspartij (AP)

Tenzij er een grote verrassing komt, is het vrijwel zeker dat Erdoğan of Kiılıçdaroğlu de volgende president van Turkije zal zijn. Als het patroon zich voortzet van eerdere verkiezingen, dan zal de meerderheid van de zetels in het parlement worden bezet door drie allianties: De Nations, People’s en Labour and Freedom alliance.

Erdoğan baseert zijn campagne op de visie ‘De eeuw van Turkije’ die hij gisteren in Ankara bekend maakte. Hij laat de projecten zien die de AKP de afgelopen 20 jaar heeft gerealiseerd en er staan nieuwe plannen in voor de wederopbouw van het rampgebied. Ook is het vrijwel zeker dat Turkije, mocht Erdoğan winnen, weer een nieuw referendum tegemoet gaat. Eerder zei hij al dat het belangrijkste doel is om de grondwet te wijzigen, omdat de tot nu toe aangebrachte wijzigingen niet genoeg waren. Ook is hij bezig om de economie te herstellen. Hiervoor roept hij de hulp in van mensen buiten zijn eigen partij. Ook belooft hij dat de inkomsten uit export in 2028 enorm gestegen zullen zijn en is er het plan om 67 miljard te investeren in telecommunicatie. Ten slotte zal de AK partij ook werken aan het verminderen van het aantal Syrische vluchtelingen in Turkije.

Aan de andere kant belooft de belangrijkste oppositie (Nation Alliance) veel van Erdoğans kenmerkende beleidsmaatregelen terug te draaien. Ze heeft haar verkiezingsbeloften onder negen hoofdrubrieken opgesomd: gerechtigheid, anti-corruptie en onderwijs zijn de topprioriteiten. De oppositie wil ook het uitvoerend presidentschap van Erdoğan ontmantelen en de macht weer teruggeven aan het parlement. De meest opvallende beloftes gaan over economisch- en migratiebeleid. De alliantie belooft de inflatie in twee jaar terug te brengen tot onder de 10 en het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking te vervijfvoudigen. Ook hebben ze beloofd om binnen twee jaar twee miljoen Syriërs op vrijwillige basis terug te sturen naar hun land. Hiervoor zijn vredesonderhandelingen nodig met president Assad van Syrië. Als zij de macht grijpen, zal Turkije zich weer aansluiten bij de Conventie van Istanbul en heeft hij beloofd dat binnen een paar maanden Turken visumvrij naar Europa kunnen reizen. De plannen voor het Istanbul-kanaal worden opgegeven en het paleis in Ankara zal worden geopend voor publiek.

De verkiezingsvoorspellingen wijzen op een nek-aan-nekrace tussen Erdoğan en Kılıçdaroğlu. Ze laten zien dat Turkije staat voor een mogelijke machtwisseling na meer dan twee decennia. Velen staan echter sceptisch tegenover deze peilingen en geloven dat Erdoğans achterban hem niet gaat verraden. Op basis van de laatste rapporten ligt Kılıçdaroğlu met een klein procentueel verschil voor op Erdoğan. De cijfers wijzen echter ook dat er een tweede ronde gaat komen. Ook moet niet vergeten worden dat Erdoğan eigenlijk pas gisteren (11 april) zijn campagne begonnen is. Uit verschillende media blijkt dat hij beetje bij beetje meer terrein terugwint.

De opiniepeilingen voor de parlementsverkiezingen laten zien dat de AKP de race leidt met meer dan 32% van de stemmen, gevolgd door de CHP die naar verwachting rond de 28% zal winnen. De HDP, die mee doet onder de naam GroenLinkse Partij (YSP) staat op de derde plaats met zo’n 10% van de stemmen. Het is bijna onvermijdelijk dat de AKP terrein gaat verliezen tegen de oppositie. Kijkend naar de allianties, leidt de Nation Alliance de peilingen met 42,2%, terwijl de People’s Alliance van Erdoğan uit komt op 40,6% van de stemmen.

Zoals gezegd is niet helemaal duidelijk of deze voorspellingen ook echt een reëel beeld schetsen van de werkelijkheid. Waar de oppositie al maanden bezig is met campagne voeren, is Erdoğan eigenlijk pas net begonnen. Verwacht wordt dan ook dat hij nog wel wat stemmen terug gaat halen. Wel staat vast dat het een van de spannendste verkiezingen gaat worden van de laatste 20 jaar en wat de uitkomst ook is, dat we de keuze van het volk respecteren.